“चळवळीतला उपेक्षित ‘बाप’ माणूस” या पुस्तकाचे परीक्षण करताना, लेखकाने स्व. बसवंतराव मुंडकर यांच्या कार्यावर सखोल विचार मांडला आहे. पुस्तकाची मांडणी इतिहास, समाज आणि व्यक्तिगत अनुभवांच्या आधारावर करण्यात आली आहे, ज्यामुळे ते वाचकाला एका वेगळ्या दृष्टिकोनातून विचार करायला भाग पाडते.
प्रथमदृष्ट्या, पुस्तकाचे शीर्षकच वाचकाला आकर्षित करते. “उपेक्षित ‘बाप’ माणूस” हे शीर्षक फक्त व्यक्तिमत्त्वाचा उल्लेख करत नाही, तर चळवळीत मोलाचे योगदान देऊनही दुर्लक्षित राहिलेल्या नायकांच्या संघर्षांवर प्रकाश टाकते. बसवंतराव मुंडकर हे एक अशा व्यक्तींपैकी होते, ज्यांनी स्वातंत्र्य चळवळीत आणि नंतरच्या समाजकारणात महत्त्वाची भूमिका बजावली, परंतु त्यांचे कार्य बर्‍याच वेळा अज्ञात राहिले.
लेखकाने मुंडकरांच्या लढाऊ वृत्तीचे आणि धाडसाचे वर्णन अत्यंत सजीवपणे केले आहे. किशोरवयातच त्यांनी स्वातंत्र्याच्या आणि सामाजिक चळवळींमध्ये भाग घेतल्याची माहिती वाचकाला खिळवून ठेवते. या पुस्तकात स्व. गोविंदराव पानसरे यांच्या कार्याचे आणि त्यांच्या प्रेरणांचे परिणाम बसवंतरावांच्या जीवनावर कसे झाले, याचा अभ्यासपूर्ण उल्लेख आहे.
पुस्तकाची भाषा सुलभ आणि प्रवाही आहे, ज्यामुळे वाचकाला विषयाशी जोडून ठेवते. लेखकाने विविध प्रतिष्ठित व्यक्तींच्या आठवणी, अनुभव, आणि विचारांची सांगड घालत बसवंतराव मुंडकर यांच्या कार्याचे अनेक पैलू उलगडले आहेत. विशेषतः वैजनाथ मेघमाळे, भूमन्ना नरोड, आणि इतरांनी केलेली मांडणी बसवंतरावांच्या जीवनातील अनोखे पैलू दाखवते.
प्रभाकर देव यांच्या ऐतिहासिक प्रस्तावनेने या पुस्तकाला एक वेगळाच दर्जा प्राप्त झाला आहे. त्यांची सखोल ऐतिहासिक दृष्टी आणि समाजातील बदलांचा अभ्यास या ग्रंथाला ऐतिहासिक महत्त्व देतात. एकूणच, “चळवळीतला उपेक्षित ‘बाप’ माणूस” हे पुस्तक फक्त एका व्यक्तीचे चरित्र नसून, त्या काळातील सामाजिक, राजकीय आणि ऐतिहासिक घडामोडींवर एक महत्त्वपूर्ण दस्तऐवज आहे. ज्यांना इतिहास, चळवळी आणि समाजसुधारणेतील नायकांचे जीवन जाणून घ्यायचे आहे, त्यांच्यासाठी हे पुस्तक वाचनीय ठरते.
- एस बी जाधव, सदस्य स्वर्गीय बसवंतराव मुंडकर विचार मंच,नांदेड.
